منتور کیست؟ اصلا منتورینگ یا همان منتورشیپ چیست؟ به چه دردی میخورد؟ آیا به آن نیاز دارم؟ اینها، بخش کوچکی از سوالاتی است که احتمالا به ذهنتان خطور کرده و در لابهلای مقالاتی که در اینباره نوشته شده، پاسخاش را نیافتید. پیش از اینکه دست به نوشتن این مقاله بزنیم، سعی کردیم ابتدا کمی دانش خود را در این حوزه بالا ببریم و بعد نوشتهی تازهای دربارهی واژه منتور و مفهوم منتورشیپ پدید بیاوریم.
حالا میتوانیم با خیال راحت به شما وعده بدهیم که مقالهی حاضر، میتواند عمدهی سوالاتتان در این خصوص را پاسخ دهد. ده-دوازده دقیقهای حوصله کنید و مقاله را تا انتها بخوانید. دست خالی نخواهید رفت!
منتور کیست و منتورشیپ چیست؟
بیاید پاسخ به این سوال که منتور کیست و منتورشیپ چیست را در دل یک مثال یاد بگیریم.
علیرضا دو-سه سال است که وارد بازار کار شده و در این مدت، یکی-دو باری محل کارش را تغییر داده. همزمان، در چند دورهی آموزشی مرتبط به حوزهی تخصصیاش که مدیریت شبکههای اجتماعی است هم شرکت کرده و تا آنجا که در تواناش بوده، تلاش کرده که تخصصاش را بیشتر و مهارتهایش را ارتقا دهد.
با همهی اینها، از شغلاش رضایت کافی ندارد. میخواهد در شرکت بزرگتری مشغول بهکار شود، اما نمیتواند در مصاحبههای استخدامی که شرکت میکند، سربلند بیرون آید. کلافه شده و نمیداند که گیر کجا کجاست!
رفته رفته، دلسردی سراغاش میآید و دست از تلاش میکشد. کیفیت و تمرکزش در کار کاهش پیدا میکند و یکروز عصر، وقتی مدیر منابع انسانی دربارهی افت سطح کارش سوال میکند، با عصبانیت موضوع را انکار میکند و چندروز بعد هم، با استعفا از سازمان جدا میشود.
البته که شاید کمی در توصیف و شدت موقعیت اغراق کرده باشیم، اما فکر میکنم تا حدی توانسته باشید با علیرضا همزاتپنداری کنید. همهی ما در مسیر شغلیمان موقعیتهایی را تجربه کردیم که «دوستش نداریم، اما نمیدانیم که چطور باید حلاش کنیم» شاید این بهترین توصیف از موقعیتی باشد که میتوان به نقش و تاثیر منتور اشاره کرد.
منتور کیست؟ یکی مثل خودتان، منتها با تجربه و دانشی بیشتر. به زبان ساده، منتور فردی متخصص و مجرب است که در یک حوزهی تخصصی مهارت کافی دارد و میتواند مسیر را به ما نشان دهد و کمک کند با هزینهی کمتری راه بیشتری را بپیماییم.
به تصویری بالای همین مقاله نگاه کنید: مردی که کد آبی پوشیده، دست مردی که پیراهن سفید دارد را گرفته و به سمت خود میکشد. احتمالا بارها و بارها، تصاویر مشابه را دیدهاید. اگر ابرهای پشت تصویر را در نظر نگیریم، منتورشیپ شباهت زیادی به تصویر دارد:
- منتور در مسیری قرار دارد که شما بنای پیموندنش دارید
- منتور با شما فاصلهی زیادی ندارد، تنها چندقدم جلوتر است و میتواند با شما به راحتی دراز کردن یک دست ارتباط برقرار کند
- منتور، خود نیست در حال پیمودن مسیر است.
mentor فردی است که در این حوزه خاص دارای تجربه حرفهای است و به صورت داوطلبانه میپذیرد تا به کمک افرادی بیاید که به تجربه او نیاز دارند. Mentor تمامی مهارتها و شایستگیهایی را که در طول سالیان متمادی بهدست آورده است در اختیار افراد و تیمهای کاری قرار میدهد تا آنها بتوانند به رشد و توسعه دست یابند.
در واقع Mentor همانند یک مشاور یا مربی است که تمام توان خود را برای رشد منتی (فردی که خدمات منتوری را دریافت میکند) میگذارد.
منتورها فراتر از مربیان هستند!
متاسفانه ترجمه مناسبی برای عبارت منتور در زبان فارسی وجود ندارد. به همین علت در خیلی از اوقات با کلمه مربی (Coach) اشتباه گرفته میشود. یک مربی یا همان کوچ در ازای دریافت هزینه به انتقال دانش و تجربه خود به دیگران میپردازد. معمولاً مربیان آنچه را که به دیگران منتقل میدهند قبلاً آموختهاند ولی ممکن است آن را در عمل تجربه نکرده باشند.
اما منتور در زمینههایی وارد میشود که تجربه فعالیت در آن را دارد. هرچند که ممکن است mentor تمامی دانش مورد نیاز منتی را در اختیار نداشته باشد. از همینرو، شاهد هستیم که منتورها در طول فرآیند منتورینگ نیاز به یادگیری و آموزش مستمر دارند تا بتوانند موضوعات جدیدی که با آن مواجه میشوند را تحلیل کنند.
تفاوت مهم دیگر Mentor با Coach در نحوه تعامل و ارتباط آنها با منتی است. یک کوچ روابط معمولی با منتی دارد. این در حالی است که منتورها برای اینکه بتوانند اثرگذاری لازم را داشته باشند تعامل نزدیکی با منتی دارند، بهگونهای که حتی در برخی از مواقع به عضو ثابت تیم کاری منتی تبدیل میشوند.
منظور از منتورینگ چیست؟
به کل فرآیندهایی که یک منتور برعهده دارد، منتورینگ میگویند. در منتورینگ سعی میشود تا خدمات مشاورهای، راهنماییها و کمک برای اجرای یک ایده به یک فرد یا تیم ارائه شود.
تفاوت منتور با مشاور در چیست؟
یک مشاور تخصص بالایی در یک موضوع خاص دارد. اما ممکن است تجربه کافی نداشته باشد. مشاوره از آنجایی که به تیمها و افراد مختلف خدمات مشاورهای میدهد میتواند رویکردی متفاوت به موضوعات پیدا کند. مشاور موفقیت و شکستهای تیمهای زیادی را دیده است و راهنماییهای او برای منتی یا تیم کاری او کارگشا است.
مهمترین تفاوت منتور با مشاور در مدت زمانی است که آنها صرف میکنند. معمولا مشاوران جلسات کوتاهی را با منتی دارند و هزینه زیادی را بابت آن دریافت میکنند. این درحالی است که منتورها مدت زمان زیادتری در کنار یک فرد یا تیم باقی میمانند و مبلغ کمتری را هم دریافت میکنند.
ویژگیهای یک منتور خوب
همانطور که گفتیم یک منتور باید تجربه کافی در یک زمینه خاص داشته باشد. البته تنها تجربه نیست که میتواند یک فرد را تبدیل به mentor حرفهای کند. بلکه داشتن یک سری از خصوصیات برای منتورینگ ضروری است:
- علاقمند به کمک کردن به دیگران برای دستیابی به موفقیت؛
- تمایل به انتقال دانش و تجربه به دیگران؛
- عاشق تجربههای جدید بودن؛
- تمایل به کار تیمی و ارتباطات جمعی؛
- مشتاق یاد گرفتن موضوعات جدید؛
- انگیزه بالا در کنار مهارتهای نرمی همچون گوشدادن فعال و پرسشگری؛
- توان مدیریت و رهبری کردن؛
- عدم تعصب و ظرفیت بالا برای پذیرش اشتباهات؛
- امانتداری و صداقت؛
- ایجاد شبکههای ارتباطی بین اعضای تیم و تسهیلگری.
همچنین بخوانید: مشاور شغلی چه ویژگیهایی باید داشته باشد؟ پنج ویژگی لازم برای انتخاب مشاور شغلی
چه کسانی به منتور نیاز دارند؟
معمولا افرادی نیاز به منتور دارند که یک فعالیت کسب و کاری جدید و پیچیده را آغاز کردهاند. آنها برای اینکه شانس خود را برای موفقیت افزایش دهند و هزینههای شکستهای ناخواسته را کم کنند به سراغ خدمات منتورشیپ میروند. در موارد زیر داشتن یک mentor میتواند موجب توسعه فردی یا رشد یک کسب و کار شود:
افزایش دانش
منتورها دانش و تجربه ارزشمندی دارند. زمانی که منتی در مورد یک فعالیت خاص از بینش کافی برخوردار نباشد باید به سراغ خدمات منتورینگ برود.
انتقاد سازنده
دوستان و اعضای خانواده در مواجه با موضوعات مختلف منعطفانه برخورد میکنند. این موضوع باعث میشود تا منتی متوجه اشتباههای خود نشود. اما یک منتور با انتقادهای سازندهای که انجام میدهد جلوی خطاها را گرفته و زمینه رشد سریع را فراهم میسازد.
تقویت رشد شخصی منتی
منتور با مشاهدۀ نقاط ضعف و قوت منتی، سعی میکند به او کمک کند تا نقاط قوتش را بهبود داده و نقاط ضعفش را برطرف کند.
افزایش خودباوری
در هر کسب و کاری، چالشهای بسیاری وجود دارد. ناامیدی در مواجه با این چالشها امری طبیعی محسوب میشود. یک منتور با افزایش خودباوری در منتی به او کمک کند تا سریعتر به سمت اهداف حرکت کند و دچار بیانگیزگی نشود.
تمرکز
بزرگترین چالش افراد در مواجه با موقعیتهای مختلف عدم تمرکز است. منتور با دید وسیعتری که نسبت به منتی دارد به او کمک میکند تا اولویتبندی دقیقی بر روی موضوعات انجام دهد. تقویت تمرکز (Focus) منتی بر روی موضوعات اساسی، احتمال نتیجهبخش بودن اقدامات او را افزایش میدهد.
نظردهی بیطرفانه
کسب و کارها برای دریافت نظرات متخصصین در زمینه کاری خود با مشکل مواجه هستند. زیرا ممکن است منافع این افراد متخصص با بیزینس منتی اشتراک داشته باشد. اما منتور با بیطرفی نظرات خود را بیان میکند. این نظرات میتواند فرصتهای جدیدی را به منتی معرفی کند.
هدفگذاری
تعیین اهداف درست و استراتژیهای رسیدن به آنها در هر کسب و کاری پیچیده است. منتور با اطلاعات کاملی که از بیزینس و تواناییهای منتی دارد به او کمک میکند تا اهداف کاربردی را انتخاب کرده و مسیر درستی را برای رسیدن به آن طی کند.
شبکهسازی
منتورها با کوچها و مشاوران زیادی در ارتباط هستند. به همین دلیل زمانی که نیاز به کمک باشد، میتوانند با استفاده از ارتباطات خود، خدمات مشاوره ای مورد نیاز برای منتی را مهیا کنند.
چطور یک منتور پیدا کنیم؟
بزرگترین مشکلی که یک منتی با آن مواجه میشود، یافتن یک منتور مناسب است. پیدا کردن mentor را بهتر است از شبکه فعلی دوستان و همکاران خود شروع کنید. سعی کنید اهداف خود را مشخص کرده و براساس این اهداف بهترین گزینه را برای شروع فرآیند منتورینگ خود بیابید.
اگر در شروع کار خود هستید به سراغ افرادی بروید که هزینه زیادی از شما دریافت نمیکنند. در پیدا کردن mentor باید کاملاً مراقب بود، زیرا ممکن است در دام منتورنماها قرار بگیرید. منتورنما فردی است که اطلاعات زیادی درباره منتورینگ ندارد ولی مدعی است که میتواند به منتی کمک کند. انتخاب منتور یکی از مراحل مهم در فرآیند منتورینگ است، در بسیاری از استارتاپها، اشتباهات mentor باعث شکست آنها میشود.
کمک گرفتن از شبکههای اجتماعی
شبکههای اجتماعی یک فرصت بینظیر برای یافتن mentor هستند. منتی با در نظر گرفتن افراد شاخص در حوزه فعالیت خود با آنها در شبکههای اجتماعی ارتباط برقرار کرده و با درخواست خدمات منتورشیپ از آنها، شانس به دست آوردن منتور خوشنام را میآزماید.
چگونه یک منتور حرفهای را تشخیص دهیم؟
هر منتوری نمیتواند برای منتی ارزشآفرین باشد. از طرفی دیگر، تغییر mentor نیز مشکلاتی را برای منتی و کسب و کار او بهوجود میآورد. یک منتور خوب باید حداقل دارای دو شرط زیر باشد:
- دارای تجارب موفقی باشد: منتور باید از منتی تجربه بیشتری داشته باشد. هرچند که ممکن است منتور در طول مسیر کسب و کاری خود با شکستهایی مواجه شده باشد، اما باید تجربه یک یا چندین موفقیت قابل توجه را در کارنامه خود داشته باشد.
- ارزشهای یکسان بین mentor و منتی وجود داشته باشد: منتوری که زمینه فعالیتش مشابه با منتی باشد بهتر میتواند دغدغههای او را در درک کند و به او برای رسیدن به اهدافش کمک کند.
پرداخت دستمزد منتور
سوالی که برای بسیاری از منتیها پیش میآید این است که دستمزد منتور چقدر است و این دستمزد چگونه باید پرداخت شود؟ یک منتور اگر تعداد جلسات کمی را در در ماه برای منتی برگذار کند، در شروع مبلغ کمی را دریافت کند یا حتی رایگان خدماتی را ارائه میدهد.
اما اگر قرار باشد منتور در ماه تعداد روز زیادی را به منتی اختصاص دهد، بهطوری که زمان زیادی از او گرفته شود بایستی دستمزد او پرداخت شود. بهتر است منتور و منتی در مورد نحوه همکاری با یکدیگر به توافق مشخصی برسند و قرارداد امضا کنند.
قدردانی از زحمات منتور به صورت پرداخت دستمزد یا سهیم کردن او در سهام شرکت، نشاندهنده ارزش گذاشتن منتی برای منتور است. منتی با احترام به زمانی که منتور برای او میگذارد و اجرای توصیههای او میتواند انگیزه کافی را برای توسعه فعالیتهای منتورشیپ در mentor ایجاد کند.
انواع مدلهای منتورینگ
تکنیکها و مدلهای مختلفی برای منتورشیپ وجود دارد:
منتورینگ یک به یک
در این حالت تنها یک منتور و یک منتی داریم. معمولاً این شیوه منتورینگ برای رشد شخصی و پرسنال برندینگ مورد استفاده قرار میگیرد.
منتورینگ گروهی
در این روش یک منتور با چند منتی یا یک تیم همکاری میکند. این مدل برای تیمهای استارتاپی مناسب است که داشتن یک منتور دائمی در کنار تیم ضروری است.
منتورینگ نظیر به نظیر
در این شیوه در موضوعاتی یک طرف منتور و طرف دیگر منتی است. اما این ارتباط در موضوعی دیگر میتواند معکوس باشد و جای منتی و منتور عوض شود. معمولاً چنین شیوۀ منتورینگی در تیمهای چابک (Agile) موثر خواهد بود.
منتورینگ از راه دور
رشد فناوری و همچنین گسترش بیماری کرونا موجب گردیده است تا خدمات منتورینگ از راه دور مورد توجه قرار گیرد. در منتورینگ ریموت افرادی که در شهرهای کوچک یا حتی روستاها قرار دارند از خدمات منتورینگ، منتورهای مطرح کشوری یا حتی خارج از کشور برخوردار میشوند.
منتورینگ سرعت
در این شیوه چندین منتور در محلی حاضر میشوند و منتیها برای مدت محدودی (مثلاً ۱۰ دقیقه) فرصت ملاقات با هر Mentor را دارد. منتی بعد از صحبت با هر منتور به سراغ منتور بعدی رفته و با او صحبت میکند. متمرکز بودن جلسات از جمله مزایای این روش است. این شیوه در شتابدهندهها و مراکز رشد مشاهده میشود.
منتورینگ معکوس
این شیوه در سازمانهایی که مدیران ارشد، دانش کمی در زمینه IT دارند زیاد دیده میشود. در این روش کارمندان کم تجربه مباحث آیتی را به مدیران با تجربه آموزش میدهند.
منتورینگ تیمی
در این شیوه مجموعهای از منتورها، خدمات منتورینگ را به اعضای یک تیم ارائه میدهند. تفاوت منتورینگ تیمی با گروهی در این است که در منتورشیپ تیمی شاهد حضور چندین منتور برای ارائه خدمات مشاورهای هستیم. این شیوه در تیمهایی کاربرد دارد که بر روی محصول تکنولوژیک کار میکنند.
چگونه یک منتور خوب باشیم؟
افرادی که در زمینۀ کاری خود دارای تجربه هستند، ممکن است پیشنهاداتی برای منتورینگ دریافت کنند. منتورینگ میتواند به تقویت برند شخصی فرد کمک کند و از طرف دیگر، فعالیتهای منتورشیپ کمک میکند تا منتور با چالشهای جدی مواجه شود و ناچار به یادگیری موضوعات جدید بپردازد. برای تبدیل شدن به یک منتور خوب رعایت چند قاعدۀ زیر ضروری است:
دسترس پذیری
برای تبدیل شدن به یک منتور خوب باید در دسترس باشید. زیرا ممکن است منتی در یک برهۀ زمانی خاص و کوتاه دچار مشکل شود و به کمک منتور نیاز داشته باشد.
انتظارات را بشناسید
هر منتی از منتور خود انتظاراتی دارد. این انتظارات را شناسایی کنید و مواردی که در توان شما نیست را به طور شفاف به منتی اعلام کنید.
گوش کردن فعال
یک منتور باید خوب گوش دادن را فرا بگیرد. گوش دادن فعال در کنار پرسیدن سوالات کلیدی به منتور کمک میکند تا مشکل منتی را بهصورت ریشهای شناسایی و به ارائه راه حل برای آن بپردازد.
فرصتها را معرفی کنید
منتور از زاویهای دیگر به موضوعات مینگرد. تجربه او موجب میشود تا امکان شناسایی سریعتر فرصتها بهوجود بیاید. معرفی این فرصتها و شبکهسازی با سایر فعالین اکوسیستم کسب و کاری توسط منتور به منتی کمک زیادی خواهد کرد.
منتی را بشناسید
فرآیند منتورینگ همیشه دارای یک مدل مشخص نیست. هر منتی دارای شرایط خاص خود است. به همین دلیل بهتر است تا با شناخت منتی به ارائه راهکارهای درست بپردازید.
سخن پایانی
منتورینگ یک سیستم جدید آموزشی-مشاورهای محسوب میشود. با توجه به جدید بودن بحث به کارگیری منتور در کسب و کارهای ایرانی باید به این موضوع دقت ویژهای داشت.
برای اطمینان از عملکرد صحیح منتور در یک تیم استارتاپی بهتر است قررداد منتورینگ با او بسته شود یا از خدمات شتابدهندهها و مراکز مشاورهای استفاده شود.
سوالات متداول
منتور خوب میتواند مسیر شغلیتان را بهبود دهد و رشد حرفهای را برایتان سادهتر کند. اما اگر هنوز به این نیاز نرسیدهاید، احتمالا کمک چندانی از دستاش بر نمیآید.
منتورینگ ممکن است بدون هزینه انجام شود، اما بهتر است که برای جلب توجه و تمرکز بیشتر از سوی منتور هزینهای را نیز در نظر بگیرید. همینک هزینه جلسه منتورینگ و مشاوره شغلی در کارساز به صورت حمایتی و حدود ۲۰۰ هزار تومان است.
شاید در ابتدا دو جلسه لازم باشد، اما پس از چند ماه میتوانید به صورت ماهانه با منتور خود گفتگو کنید. البته، بهتر آن است که بتوانید رابطهای دوستانه ایجاد کنید و به صورت مستمر در ارتباط باشید.
